KUNGIYAR MU NA JIKIN DUNIYA: YADDA DABBOBI KE TAYAN KARE MU DAGA RUWAN ZAZZABIN DUNIYA!

Labarin Kimiyya Mai Daɗi Ga Yara da Dalibai

Wani sabon bincike da Cibiyar Fasaha ta Massachusetts (MIT) ta wallafa a ranar 28 ga Yulin 2025, ya nuna mana wani sirri mai ban mamaki game da yadda dabbobi ke taimaka wa dazuzzuka su sha iskar da ke dumama duniya. Shin kun san cewa duk lokacin da kuka ga wani barewa na cin ganyen dazuzzuka ko kuma wani tsuntsu na cin ‘ya’yan itace, suna taimakawa wajen kare mu daga matsalar dumamar yanayi? Lalle ne, wannan bincike zai sa ku sha’awar kimiyya sosai!

Menene Dumamar Yanayi?

Kafin mu ci gaba, bari mu fahimci abin da ake kira “dumamar yanayi”. Kun san yadda ake yin wani abu mai zafi idan kun saka shi a cikin kwalaba mai ruɗi? Haka kuma, sararin samaniyar duniya tana da iskar gas da yawa, irin su carbon dioxide. Waɗannan iskar gas, kamar tabarma, suna rufe duniya kuma suna riƙe da zafi daga rana. Duk da cewa wannan abu ne mai kyau domin duniya ta yi dumi kuma rayuwa ta samu, amma idan iskar gas ɗin ta yi yawa, sai duniya ta yi zafi fiye da yadda ya kamata, wanda hakan ke jawo matsalar dumamar yanayi. Wannan na iya sa ruwan sama ya yi yawa ko ya yi ƙaranci, ko kuma wuraren da aka saba da sanyi su yi zafi.

Yaya Dazuzzuka Ke Taimakawa?

Dazuzzuka sune manyan jarumai wajen magance wannan matsala. Su, kamar famfon iska, suna shanye carbon dioxide da yawa daga sararin samaniya ta hanyar tsiron su. Ana kiran wannan tsari da “absorption” ko kuma “shanyewa”. Suna amfani da wannan iskar don su girma da samun kuzari. Saboda haka, dazuzzuka masu yawa na nufin karin iskar carbon dioxide da ake cirewa daga sararin samaniya, wanda hakan ke taimakawa wajen rage dumamar yanayi.

Menene Matsalar?

Amma, wannan sabon binciken ya nuna mana cewa abubuwa ba su tsaya nan kawai ba. Masu binciken sun ga cewa idan babu dabbobi a cikin dazuzzuka, to dazuzzukan ba za su iya shanye carbon dioxide yadda ya kamata ba. Kamar yadda wani makaranta zai yi wahala ya yi karatu idan babu malami ko littattafai, haka ma dazuzzuka suna buƙatar taimako.

Yadda Dabbobi Ke Taimakawa (Sirrin Binciken!)

• Suna Barin Furen Girma: Wasu dabbobi, kamar giwaye ko dabbobi masu cin ganye, suna cin ganyen dazuzzuka ko kuma suna lalata wasu tsirrai. A farkon gani, wannan na iya zama kamar mara kyau, amma a gaskiya, ta wannan hanyar ne suke taimakawa wajen barin sabbin tsirrai masu karfi su girma. Wadannan sabbin tsirrai suna da karfi wajen shanye carbon dioxide fiye da tsofaffi. Kamar yadda kuna buƙatar sabbin littattafai don karatu, haka ma dazuzzuka suna buƙatar sabbin tsirrai.

• Suna Yayyafa Tsaba: Lokacin da dabbobi suke cin ‘ya’yan itace ko kuma suke cin wani abu, suna yayyafa tsaba ta hanyar najasarsu a wurare daban-daban. Wadannan tsaba idan sun sami damar girma, sai su zama sabbin bishiyoyi. Sabbin bishiyoyi kuma suna da sauri wajen shanye carbon dioxide. Kamar yadda ku kanku kuke taimakawa wajen yada ilimi ta hanyar gaya wa sauran abokanku, haka ma dabbobi suna taimakawa wajen yada tsaba don sabbin bishiyoyi su girma.

• Suna Taimakawa Ga Ruwa: Wasu dabbobi, kamar giwaye, suna karkatawa tare da share mazubin ruwa ko kuma tona rami, wanda hakan ke taimakawa ruwa ya yada ko kuma ya shiga cikin kasa. Ruwa mai yawa a kasa yana taimakawa tsirrai su girma da kyau, wanda kuma ke taimakawa su shanye carbon dioxide da yawa.

Me Ya Kamata Mu Koya?

Wannan binciken ya nuna mana cewa duk wata kwayar halitta da ke rayuwa, tun daga karamin tururuwa har zuwa babbar giwa, tana da muhimmanci a cikin tsarin yanayi. Dabbobi ba wai kawai su ne abokai ko abin kallo ba, har ma suna taka rawa mai girma wajen kare duniyarmu daga dumamar yanayi. Idan muka yi asarar wani nau’in dabba, daidai yake da cire wani abu mai muhimmanci daga kek ɗinmu da ke taimakawa ya zauna tare.

Yaya Zaka Taimaka?

• Koyaushe Ka Koyi Game Da Dabbobi: Ka yi ƙoƙari ka koyi game da dabbobi da kuma yadda suke rayuwa. Wannan zai taimaka maka ka fahimci muhimmancinsu.
• Ka Kare Dazuzzuka: Karka taɓa lalata dazuzzuka ko kuma ka kone su. Kuma idan zaka je hutu ko yawon buɗe ido, ka kiyaye kailla ka bar wurin kamar yadda ka gansa ko fiye da haka.
• Ka Tambayi Malama ko Mahaifinka: Idan kana da tambayoyi game da kimiyya, dabbobi, ko kuma dazuzzuka, ka tambayi malamin ka ko kuma iyayen ka. Karatu da tambayoyi su ne hanyar samun ilimi.
• Ka Sha’awar Kimiyya! Wannan shine mafi mahimmanci. Duk lokacin da kake ganin wani abu mai ban mamaki a cikin yanayi, ka tambayi kanka “Me yasa haka?”, “Ta yaya yake aiki?”. Hakan ne zai sa ka zama masanin kimiyya na gaba!

Don haka, kar ka manta da cewa duk wani dabba da kake gani yana taka rawa mai girma wajen kiyaye duniyarmu da kuma taimakawa dazuzzuka su yi aikin su na shanye iskar carbon dioxide. Mu dukkanmu muna cikin wannan kungiyar ta jikin duniya, kuma kowannenmu yana da muhimmanci!

Why animals are a critical part of forest carbon absorption

AI ta bayar da labari.

An yi amfani da tambayar da ke ƙasa don samar da amsa daga Google Gemini:

A 2025-07-28 18:30, Massachusetts Institute of Technology ya wallafa ‘Why animals are a critical part of forest carbon absorption’. Da fatan za a rubuta cikakken labari mai dauke da karin bayani cikin sauki wanda yara da ɗalibai za su iya fahimta, don ƙarfafa yara su fi sha’awar kimiyya. Da fatan za a samar da labarin a Hausa kawai.