Hanyar Bincike: Yadda Muke Fahimtar Dalilin da Ya Sa Matasa Ke Farga Suna Tuƙa Motoci
Babban labarin da aka wallafa a ranar 29 ga watan Yulin 2025, ta jaridar Harvard University mai taken “Getting to the root of teen distracted driving,” ya tattauna sosai game da abubuwan da ke jawo hankalin matasa yayin tuƙa mota. Wannan binciken yana da matukar muhimmanci domin taimakawa matasa su fahimci hatsarori da kuma yadda za su guji su. Bari mu kara bayani dalla-dalla cikin sauki ga yara da ɗalibai.
Mece ce “Distracted Driving”?
“Distracted driving” shi ne lokacin da direba, musamman matasa, suke yin abubuwa dabam dabam maimakon su mai da hankali ga tuki. Wasu daga cikin waɗannan abubuwa sun haɗa da:
- Amfani da wayar hannu: Yin kira, aika saƙonni, ko kuma amfani da kafofin sada zumunta yayin tuƙa.
- Cin abinci ko shan abin sha: Wasu lokuta matasa suna ganin babu laifi cin abinci ko shan ruwa yayin da suke kan hanya, amma hakan na iya raba hankalinsu.
- Magana da abokai: Yawan magana da fasinjoji a motar, musamman abokai, na iya sa hankalin direba ya tashi.
- Wasa ko kallon abubuwan da ke labarin titi: Kallon wasu motoci, ko abubuwan da ke faruwa a gefen titi.
- Saitin rediyo ko kunna kiɗa: Wasu lokuta lokacin da ake neman tashar rediyo ko kunna sabon kiɗa, hankalin direba na iya tashi.
Me Ya Sa Matasa Suke Fi Farga Suna Tuƙa Motoci?
Binciken da Harvard University ta yi ya nuna cewa matasa suna da ƙarin yuwuwar su farga yayin tuƙa mota saboda wasu dalilai da suka shafi girman kansu da kuma yadda kwakwalwarsu ke aiki.
-
Kwakwalwa da Ba Ta Kai Girma Ba: A ilimin kimiyyar kwakwalwa, an san cewa kwakwalwar mutum, musamman yankin da ke kula da yanke shawara da kuma sarrafa motsin rai (prefrontal cortex), ba ta kai cikakken girma ba har sai mutum ya kai shekaru 25. Wannan yana nufin cewa matasa na iya samun wahalar sarrafa motsinsu da kuma fargar da hankalinsu lokacin da wani abu mai jan hankali ya taso. Kamar yadda yake a wani tsire-tsiren da ba shi da sai rassa da yawa, kwakwalwar matasa tana buƙatar kulawa da kuma horo don ta yi aiki yadda ya kamata.
-
Sha’awar Bincike da Gwaji: Matasa suna da sha’awar gwada sabbin abubuwa da kuma fita daga yankin da suke jin daɗi. Wannan sha’awar na iya sa su yi abubuwan da ba su dace ba yayin tuƙa, kamar amfani da waya don ganin sakonni masu daɗi ko kuma kallon bidiyo mai ban dariya. Kimiyya ta nuna cewa kwakwalwa tana sakin wani sinadari mai suna “dopamine” lokacin da mutum ya yi wani abu mai ban sha’awa, kuma hakan na iya sa matasa su shawo kan yin abubuwan da ba su kamata ba.
-
Tasirin Abokai: Abokai suna da babban tasiri a rayuwar matasa. Lokacin da abokai ke tare da su a mota, suna iya shawo kansu su yi abubuwa da ba su kamata ba, kamar kuɗaɗe da yawa ko kuma yin wani aiki mai ban dariya da zai ja hankalinsu. Kimiyya ta tabbatar da cewa matasa suna sauraron abokansu fiye da kowa lokacin da suke tare.
Yadda Kimiyya Ke Taimakawa Wajen Magance Matsalar:
Binciken da aka yi yana da mahimmanci saboda yana taimaka mana mu fahimci tushen matsalar, kuma ta haka ne za mu iya samun mafita.
- Sanin Hankali: Lokacin da muka san cewa kwakwalwar matasa tana tasowa, za mu iya fahimtar cewa suna buƙatar taimako wajen sarrafa kansu. Za mu iya shirya musu hanyoyi na musamman da za su taimaka musu su mai da hankali ga tuki.
- Hanyoyin Koyarwa: Kimiyya na iya taimaka mana mu kirkiro hanyoyi na koyarwa da za su taimaki matasa su fahimci haɗarin da ke tattare da fargar yayin tuƙa. Za a iya amfani da bidiyo da kuma gwaje-gwaje na kwakwalwa don nuna musu yadda hankalinsu ke tashe yayin da suke yin abubuwa dabam dabam.
- Amfani da Fasaha: Hakanan, fasaha na iya taimakawa. Za a iya ƙirƙirar manhajojin wayar hannu ko kuma wani tsarin mota da zai hana aika saƙonni ko kuma amfani da waya yayin da aka kunna motar. Wannan zai taimaka musu su mai da hankali ga tuki.
- Fitar da Hankali: Kamar yadda likitoci ke taimaka wa mutanen da ke da ciwon zuciya, masana kimiyyar kwakwalwa suna taimaka wa matasa su sarrafa hankalinsu ta hanyar bayar da shawarwari da kuma hanyoyin da za su taimaka musu su yi rayuwa mai kyau.
Ƙarfafa Sha’awar Kimiyya Ga Matasa:
Wannan binciken yana buɗe ƙofofi ga matasa su nuna sha’awar kimiyya ta hanyoyi da dama:
- Shin Ka Taɓa Tambaya Yadda Kwakwalwa Ke Aiki? Kuna iya bincike game da yadda kwakwalwa ke sarrafa tunani da kuma yanke shawara. Wannan zai taimaka muku ku fahimci kanku da kuma wasu.
- Fitar da Sabbin Hanyoyi: Kuna iya tunanin hanyoyin da za ku taimaki abokanku ko kuma yaranku su guji fargar yayin tuƙa. Wannan zai nuna cewa kun yi amfani da ilimin ku na kimiyya don kawo canji.
- Nazarin Kimiyyar Kwakwalwa: Wannan shi ne lokacin da ya dace ku fara nazarin kimiyyar kwakwalwa ko kuma ilimin kimiyyar da ke da alaƙa da yadda mutane ke yin abubuwa.
Ta hanyar fahimtar irin waɗannan binciken, matasa za su iya gane cewa kimiyya ba kawai abin karatu bane, har ma wata babbar hikima da za ta taimaka musu su yi rayuwa mai kyau da kuma tsare kansu da kuma jama’a. Kuma wannan, ƙwarai da gaske, shine tushen samun nasara da kuma ƙwarewa a fannoni da dama.
Getting to the root of teen distracted driving
AI ta bayar da labari.
An yi amfani da tambayar da ke ƙasa don samar da amsa daga Google Gemini:
A 2025-07-29 18:50, Harvard University ya wallafa ‘Getting to the root of teen distracted driving’. Da fatan za a rubuta cikakken labari mai dauke da karin bayani cikin sauki wanda yara da ɗalibai za su iya fahimta, don ƙarfafa yara su fi sha’awar kimiyya. Da fatan za a samar da labarin a Hausa kawai.