Sanya Gaskiya da Aminci a cikin Kwakwalwar Kwamfuta: Yadda Masu Binciken Stanford Ke Gina Ilmin Halitta Mai Kyau
Wata sabuwar labari da aka wallafa a ranar 29 ga Yulin 2025 ta Jami’ar Stanford mai taken “Yadda Masu Binciken Stanford Ke Gina Tsarin Ilmin Halitta Mai Gaskiya da Aminci” ta bayyana wani babban ci gaba a duniyar kimiyya. Labarin ya yi magana ne kan yadda masu bincike a Jami’ar Stanford ke aiki tukuru don tabbatar da cewa kwamfutoci da shirye-shiryen ilmin halitta (AI) da muke amfani da su a yanzu da kuma nan gaba suna da gaskiya, marasa nuna bambanci, kuma masu amfani da su za su iya dogara da su.
Kun san dai yadda kwamfutoci ke yin abubuwa da yawa a rayuwarmu? Suna taimakonmu wajen yin karatunmu, yin wasanni, da kuma sanin labarai. Amma, mene ne zai faru idan kwamfutoci ba su yi adalci ba? Idan suka fi son wasu mutane fiye da wasu, ko kuma idan suka ba da labari da ba daidai ba? Wannan shine dalilin da ya sa aikin masu binciken Stanford ya yi matuƙar muhimmanci.
Me Yasa Ilmin Halitta (AI) Ke Bukatar Gaskiya da Aminci?
Ilmin halitta (AI) shine irin fasahar da ke bawa kwamfutoci damar koyo, yin tunani, da kuma yanke shawara kamar yadda mutane suke yi. Muna amfani da AI a wurare da dama:
- A Makaranta: Don taimaka wa malami wajen koyar da ku, ko kuma wajen ba ku shawarar littattafai da za ku karanta.
- A Wayoyinku: Don taimaka muku wajen samun bayanai ko kuma ganin yadda ku da abokanku kuke dangantaka.
- A Likita: Don taimaka wa likitoci wajen gano cututtuka.
Amma, idan waɗannan tsarin AI ba su yi adalci ba, to zai iya haifar da matsaloli. Misali, idan tsarin AI da ke taimakawa wajen zaɓar ɗalibai zuwa wata makaranta ta kwaleji ya fi son yara daga wani wuri ko kuma na wani jinsi, to wannan ba zai zama mai adalci ba. Haka nan, idan tsarin AI da ke taimakawa wajen bayar da lamuni ya hana wasu mutane samun lamuni saboda ba a yi musu adalci ba, to wannan ma matsala ce.
Yadda Masu Binciken Stanford Ke Gyara Ilmin Halitta
Masu binciken Stanford sun fahimci cewa dole ne mu yi maganin waɗannan matsalolin. Suna aiki a kan hanyoyi da dama don tabbatar da cewa AI na da:
-
Gaskiya (Fairness): Wannan na nufin cewa tsarin AI dole ne ya yi adalci ga kowa, ba tare da la’akari da irin jinsinsu, launin fatarsu, ko kuma inda suke rayuwa ba. Suna koyar da AI ta hanyar amfani da bayanai da dama waɗanda suka tabbata ba su nuna wariya ba. Suna kuma kirkirar hanyoyin da za su duba idan AI na yin wariya ko a’a.
-
Aminci (Trustworthiness): Wannan na nufin cewa za mu iya dogara da tsarin AI don yin abin da ya dace. Idan AI ta ba ku wata shawarar, ya kamata ku iya yarda da ita. Masu binciken suna ƙoƙarin tabbatar da cewa AI ta yi abin da aka tsara mata ta yi kuma ba ta aikata wani abin da ba a tsara mata ba. Hakanan, suna so su tabbatar da cewa ba za a iya sace ko kuma canza yadda AI ke aiki ba.
-
Amfani da Kyakkyawar Niyya (Responsibility): Wannan na nufin cewa dole ne mu yi hankali da yadda muke amfani da AI. Dole ne mu san waɗanne irin tasiri da zai yi a rayuwarmu da kuma yadda za mu iya amfani da shi don taimaka wa mutane. Masu binciken suna nazarin yadda za a yi amfani da AI ta hanyar da za ta amfani kowa kuma ta sa duniya ta zama wuri mafi kyau.
Abin Da Kuke Baya Ga Ƙananan Masana Kimiyya
Wannan aiki na masu binciken Stanford ya nuna mana cewa kimiyya ba wai kawai game da kwamfutoci masu kaifin basira ba ne, har ma game da yadda za mu sanya su su zama masu taimako da adalci ga kowa.
- Koyi da Kula: Yayin da kuke karatu, ku kula da yadda ake amfani da fasahar dijital a kanku da kuma a cikin al’ummomin ku. Shin fasahar tana taimaka muku ko kuma tana sanya rayuwa ta yi muku wahala?
- Tambayi Tambayoyi: Idan kun ga wani tsarin AI ya yi wani abu da ba za ku iya fahimta ba, ko kuma ya yi kama da ba mai adalci ba, ku tambayi malaman ku ko kuma iyayenku. Tambaya itace farkon sanin komai.
- Ku Zama Masu kirkira: Kuna iya zama masanin kimiyya na gaba! Kuna iya tunanin sabbin hanyoyi da za ku iya amfani da kwamfutoci da AI don taimaka wa mutane da kuma yin duniyar nan ta zama wuri mafi kyau. Kuna iya zama wanda zai ƙirƙira sabbin hanyoyin da za su tabbatar da cewa duk tsarin AI da ke zuwa nan gaba na da gaskiya da kuma amintacce.
Masu binciken Stanford suna aiki don gina irin wannan makomar inda AI ke taimaka wa kowa da kowa. Ku kasance masu sha’awa, ku koyi sosai, kuma ku yi tunanin yadda ku ma za ku iya ba da gudummawa ga wannan babban aiki na gina duniya mai kyau tare da ilmin halitta.
How Stanford researchers are designing fair and trustworthy AI systems
AI ta bayar da labari.
An yi amfani da tambayar da ke ƙasa don samar da amsa daga Google Gemini:
A 2025-07-29 00:00, Stanford University ya wallafa ‘How Stanford researchers are designing fair and trustworthy AI systems’. Da fatan za a rubuta cikakken labari mai dauke da karin bayani cikin sauki wanda yara da ɗalibai za su iya fahimta, don ƙarfafa yara su fi sha’awar kimiyya. Da fatan za a samar da labarin a Hausa kawai.