Yadda Yaƙin Ukraine Yake Sa Jiragen Sama Su Tafi Dogon Hawa, Su Ƙara Gurɓata Duniya
Wannan labari ya fito ne daga Jami’ar Sorbonne, wata babbar cibiyar nazarin kimiyya a Faransa.
Kuna son sanin yadda yaƙi a wani yanki na duniya zai iya shafar jiragen sama da ke tashi sama da ku? Ga wani abin al’ajabi da ya faru saboda yaƙin da ke gudana a ƙasar Ukraine!
Menene Ya Faru?
Bisa ga masana kimiyya daga Jami’ar Sorbonne, saboda yaƙin da ake yi a Ukraine, jiragen sama da yawa ba su da damar tashi ta hanyoyin da suka saba ta sama da wannan ƙasar. Abin da hakan ke nufi shi ne, dole ne su dauki wata doguwar hanya, wani lokaci kuma ta karkata sosai, domin su isa inda suke so.
Me Ya Sa Wannan Ke Faruwa?
A lokacin yaƙi, wurare da yawa ana ganin ba su da lafiya ga jiragen sama. Haka kuma, dokokin sufurin jiragen sama na duniya sun hana jiragen sama wucewa ta yankunan da ake fama da yaƙi ko kuma inda akwai haɗari. Don haka, duk jirgin sama da zai yi tafiya ta wuraren da ke kusa da Ukraine, dole ne ya yi ta kewaya, kamar yadda ka yi kewaya idan wani babban titinka ya toshe da ababen hawa.
Tasirin Wannan A Duniya
Wannan kewaya da jiragen sama ke yi tana da tasiri sosai a duniya, musamman a kan yanayinmu.
- Dogon Hawa = Maiyawa: Jirgin sama idan ya tafi dogon hanya, zai yi amfani da iskar mai da yawa fiye da yadda zai yi idan ya bi ta hanyar da ta fi guntuwa. Mene ne abin da jiragen sama ke amfani da shi? Wani abu mai suna “jet fuel” ko man jirgin sama. Wannan man idan ya kone, yana fitar da wani iska mai suna CO2 (Carbon Dioxide).
- CO2 da Gurɓatawa: Wannan iskar CO2 tana daga cikin abubuwan da ke sa duniya ta yi zafi, wanda ake kira “tasirin gurguwar gilasai” (greenhouse effect). Kuma lokacin da duniya ta yi zafi sosai, sai mu ga canjin yanayi kamar yadda muke gani a yau – ruwan sama da ba a saba gani ba, zafi mai tsananin gaske, ko kuma wuraren da suke sanyi sun fara narkewa.
- Sabuwar Damuwa: Saboda haka, wannan yaƙin Ukraine ba ya cutar da mutane da dabbobi a wurin kawai ba, har ma yana taimakawa wajen ƙara cutar da duniya baki ɗaya ta hanyar ƙara yawan iskar CO2 da ke fitowa daga jiragen sama.
Kimiyya Tana Bamu Hanga
Masana kimiyya irin wadannan suna yin nazari ne don sanin irin tasirin da duk abin da muke yi ke yi a duniya. Ta hanyar fahimtar abubuwa kamar yadda jiragen sama ke amfani da mai da kuma yadda CO2 ke shafar duniya, za mu iya samun hanyoyin da za mu rage wannan tasiri. Wannan shine muhimmancin kimiyya – yana taimakonmu mu fahimci duniya da kuma yadda za mu kare ta.
Abin Da Zaku Iya Yi
A matsayinku na yara da ɗalibai, kuna da damar koyo da yawa game da kimiyya. Kuna iya:
- Koyon Karin Bayani: Tambayi malamanku ko iyayenku game da kimiyya, duniya, da kuma yadda za mu kare ta.
- Zama Masu Bincike: Kalli abubuwan da ke faruwa a kusa da ku kuma ku yi tambayoyi. Me yasa wani abu yake faruwa? Ta yaya yake aiki?
- Taimakawa Yanayi: Kuma ku taimaka wajen kare duniya ta hanyar rage amfani da abubuwan da ke cutar da ita, kamar adana wutar lantarki, ruwa, da kuma sake sarrafa shara.
Ta haka, ko da yaki na iya sa jiragen sama su tafi dogon hawa, ilimin kimiyya zai taimaka mana mu fahimci wannan da kuma nemo hanyoyin da za mu ci gaba da kare duniyarmu mai albarka.
AI ta bayar da labari.
An yi amfani da tambayar da ke ƙasa don samar da amsa daga Google Gemini:
A 2025-02-13 09:22, Sorbonne University ya wallafa ‘Guerre en Ukraine : les avions obligés d’emprunter des itinéraires plus longs, augmentant les émissions de CO2’. Da fatan za a rubuta cikakken labari mai dauke da karin bayani cikin sauki wanda yara da ɗalibai za su iya fahimta, don ƙarfafa yara su fi sha’awar kimiyya. Da fatan za a samar da labarin a Hausa kawai.