Tabbas, zan iya taimaka maka da hakan. Ga taƙaitaccen bayani mai sauƙin fahimta na jagorancin “Data breaches: guidance for individuals and families” daga Cibiyar Tsaro ta Yanar Gizo ta Ƙasa ta Burtaniya (NCSC), kamar yadda yake a ranar 15 ga Mayu, 2025:
Data Breaches: Jagora Ga Mutane da Iyalai – Bayanin Mai Sauƙi
Wannan jagora ne daga gwamnatin Burtaniya don taimaka maka idan bayanan sirri naka sun fallasa a yanar gizo. Irin wannan lamari ana kiransa “data breach” (ƙaryewar tsaro ta bayanai). Yana iya faruwa idan wani kamfani ko ƙungiya da ke riƙe da bayanan ka sun fuskanci hari ta yanar gizo, ko kuma sun yi kuskure da suka fallasa bayanan ka.
Menene Data Breach?
Data breach yana faruwa ne lokacin da bayanan sirri naka, kamar:
- Suna
- Adireshin gida
- Lambobin waya
- Adireshin email
- Kalmomin shiga (passwords)
- Bayanan banki
- Bayanan lafiya
… suka fada hannun mutanen da ba su dace ba.
Me Ya Kamata Ka Yi Idan Bayanan Ka Sun Ƙarye?
-
Sanarwa: Idan kamfani ya gano cewa bayanan ka sun ɓace, ya kamata su sanar da kai nan da nan.
-
Canja Kalmomin Shiga: Canja kalmomin shiga na duk wasu mahimman asusunka na yanar gizo, kamar email, banki, da shafukan sada zumunta. Ka tabbata kalmomin shiga naka suna da ƙarfi kuma sun bambanta.
-
Kula da Asusunka: Ka dinga duba asusun bankinka da bayanan kuɗi don ganin ko akwai wani abu da ba daidai ba. Idan ka ga wani abu da baka gane ba, tuntuɓi bankinka nan da nan.
-
Yi Hattara da Zamba: Masu zamba za su iya ƙoƙarin amfani da bayanan da aka sace don yaudararka. Ka yi hattara da imel, saƙonnin rubutu, ko kira na waya da ke neman bayanan sirri naka.
-
Ka Bayar da Rahoto: Idan ka yi zargin cewa an yi amfani da bayanan ka wajen zamba ko sata, ka kai rahoto ga ‘yan sanda ko wata hukuma da ta dace.
Yadda Ake Kare Kan Ka a Nan Gaba
- Kalmomin Shiga Masu Ƙarfi: Yi amfani da kalmomin shiga masu ƙarfi da bambanta don kowane asusunka.
- Kariyar Na’ura: Ka tabbata na’urorinka (kamar kwamfuta, waya, da tablet) suna da sabuwar software ta tsaro (antivirus).
- Yi Hattara da Imel: Ka yi hattara da imel ɗin da ba ka sani ba, musamman waɗanda ke neman bayanan sirri.
- Binciken Tsaro: Ka bincika shafukan yanar gizo don ganin ko suna da tsaro kafin ka saka bayanan ka (ka nemi alamar kulle a mashigin adireshin).
- Kula da Bayanan Ka: Ka yi tunani kafin ka raba bayanan ka a yanar gizo.
A Takaice
Data breach abu ne mai haɗari, amma akwai abubuwan da za ka iya yi don kare kan ka. Wannan jagora yana ba ka matakai masu sauƙi da za ka iya bi don kare bayanan ka da kuma rage haɗarin zama wanda aka yi wa zamba.
Ina fatan wannan bayanin ya taimaka! Idan kana da wasu tambayoyi, ka sanar da ni.
Data breaches: guidance for individuals and families
AI ta bayar da labari.
An yi amfani da tambayar mai zuwa don samar da amsa daga Google Gemini: